Memlüklerde Toprak Yönetimi İkta

Askeri iktâ‘ nizamı, Orta Çağ Türk-İslâm devletlerinde ordu-devlet düzenini tahkim eden ana unsurlardan birisidir. Bu noktada Memlûk Türk Devleti, toprağa bağlı ordu-devlet anlayışı ile teşkil edilen askeri iktâ‘ nizamı, Eyyûbî mirası olarak bölge ve dönem şartları dikkate alınarak yeniden inşa edilmiştir. Makrîzî’nin; “Ne Fatımiler devrinde ne de öncesinde, günümüz Türk Devleti’nde olduğu gibi Mısır ülke toprakları askerler için iktâ‘lar olarak tahsis edilmedi,” sözleri Memlûk askeri iktâ‘ nizamının mâhiyetini özetlemektedir.Bu nizamı uygulayan Memlûk Türk Devleti Haçlı seferlerini ve Moğol istilâlarını akim bırakmış, Mısır ve Suriye’de üç asra yakın (1250-1520) hâkimiyet kurmayı başarmıştır. Bu çalışma, bir çeşit toprak yönetim biçimi olan iktâ‘ya dair yapılan tartışmalara yer vererek, dünden bugüne tarihçilerin konuya yaklaşım tarzlarını ve tezlerini irdeliyor, gelinen bu noktada aynı sistemin aynı kültür ve medeniyet geleneğinde farklı bir anlayışla tatbikinden bahsedip sistemin devlet çarkında işleyişi ve toplum hayatına yansımaları üzerinde duruyor. Selçuklulardan mülhem, Eyyûbîlerden miras bu sistemin Osmanlılara ilham kaynağı olduğu bir gerçektir.