Livanada Bin Yıl 1000’den 2000’e (2. Cilt)

Livana; V. yüzyılda Taok eyaletinin yedi sancağından biri olan Ligan Deresi üzerinde bölgenin 1536'da Osmanlı egemenliğine girmesi ile sancak olarak kuruldu ve Erzurum eyaletine bağlandı. İspir'den Maçahel'e kadar Çoruh boyuna “Livana Sancağı” denildi. Livana'nın adı, bazen “Livane” olarak da telaffuz edilirken idari sınırları ve bağlantıları; Erzurum, Trabzon, Batum sınırları içerisinde değişiklik gösterdi. 1920'li yıllarda Artvin sancak merkezi, vilayet merkezi oldu. Bir dönem Rize merkezli Çoruh vilayeti kuruldu ve Artvin kaza olarak bağlandı. Yine Artvin, Çoruh vilayetinin il merkezi oldu. Daha sonra da il merkezinin kendi adıyla Artvin ili oldu. Çoruh Nehri; Bayburt, İspir, Yusufeli, Artvin merkez ilçe ve Borçka'dan geçip Batum Gonya'da Karadeniz'e dökülür. Bu yayın, Çoruh boylarını da kapsadığından “Çoruh'un Romanı” olarak da tanımlandı. Artvin, esas unsur olarak içinde olduğu Livana ve Çoruh'u da kapsadığından şimdiki Artvin'in coğrafi sınırlarının dışına çıkan daha geniş bir alanın tarih ve kültür anlatımına yer veren bir yayın olarak hazırlandı. Bu alan, zaman zaman bağlı olduğu Trabzon, Batum, Ahıska, Erzurum bölgelerine de ulaştı. Her ne kadar bin yıllık dönemle isimlendirilmiş olsa da bağlantısı nedeniyle milat öncesine kadar inen bazı kısa anlatımlara da yer verildi. Bölgedeki insan ilişkilerine ve insani değerlerine tarihî olaylar arasında yer verilerek olayların gerçekleştiği dönemdeki devlet ve siyasi ilişkiler, ansiklopedik roman akışı içinde sunulmaya çalışılmıştır. Artvin insanı, devletiyle ve sosyal olaylarla yakinen ilgilenmiştir. Her dönemde kendi halinde yaşamış ve kendi yağıyla kavrulmuş olsa da çevresiyle bağlantısını koparmamıştır. Bu çevresiyle ilişkili olma durumu, romana da yansımıştır. Dünün Livana'sı, seninle bin yıl seninle iki bin yıl yaşamak yetmedi, üç bin yıl yetmedi, Türk yurdu güzel Artvin. Nice bin yıllara Artvin'im nice bin yıllara...