İki Komite, İki Kıtal ve Kafkas Yollarında

Tarih Vakfı Yurt Yayınları, Ahmet Refik Altınay’ın eski harflerle ilk baskıları 1919 yılında yapılan İki Komite, İki Kıtâl ve Kafkas Yollarında adlı kitaplarını Tarihe Yolculuk dizisi kapsamında tek bir kitap olarak okurlarla buluşturuyor. Zafer Toprak, Sunuş yazısında bu kitapların önemine şöyle dikkat çekiyor: İki Komite, İki Kıtâl; 1915 yılında alınan notlardan derlenmiş, önce İkdam gazetesinde yayımlanmış, ardından kitaba dönüşmüş. Bu kitapta, o tarihlerde rüzgar hangi yönden esiyorsa Ahmet Refik de o doğrultuda kalem oynatmış, İstanbul işgal altına girerken kimi çevrelere yakın durma gereği duymuş, İttihatçıları kıyasıya eleştirmiş. Kafkas Yollarında ise Mondros Mütarekesi’nden önce, Talat Paşa’nın sadrazamlığı sırasında Alman ve Avusturyalı gazetecilerle birlikte doğuya yapılan bir inceleme seyahatinden edindiği izlenimleri kapsıyor. Trabzon’dan yola çıkarak Gümüşhane, Erzincan, Erzurum, Kars, Ardahan ve Artvin üzerinden Batum’a uzanan ve bir aya yakın süren bu seyahat Ermeni sorununun bir başka boyutunu gündeme getiriyor. Siyasi duruş hangi doğrultuda olursa olsun, her iki kitap da dönemle ilgili ilginç gözlemleri içeriyor. Ermeni sorununun ne denli karmaşık bir yapı taşıdığı bu gözlemlerle bir kez daha kanıtlanmış oluyor.