Bizans Ve Türkler Arasında Ermeniler

Lastivertli Aristakes on birinci yüzyılda yaşamış bir Ermeni rahibi ve tarihçisidir. O, 'Çevremizde Yaşayan Yabancı Halklardan Başımıza Gelen Felaketlerin Tarihi' adlı bu eserini, tahmini 1072 ile 1079 yılları arasında yazdı. Eser 1000 ila 1071 yılları arasındaki dönemi kapsamakla birlikte, Bizans – Ermeni ilişkilerine, Selçukluların Anadolu'ya gelişlerine, Ermeni kilisesi içinde heretik bir akım olarak ortaya çıkan Tondrakilere dair mühim bilgiler arz etmektedir. Eser önemli olmakla birlikte ne yazık ki yazar hakkında çok bir malumata sahip değiliz. Aristakes'in Erzurum yakınlarındaki Arcn bölgesinin bir köyü olduğuna inanılan Lastivert'den olduğu biliniyor. Eserinde göreceğiniz üzere İncil'den sık sık alıntılar yapan Aristakes, teoloji üzerindeki bilgisini tarihi olaylarla uyumlu bir biçimde harmanlamıştır. Başlarına gelen olayların sebeplerini dışarıda değil halkın ve prenslerin yozlaşmasına ve Tanrı'nın unutulmasına bağlamıştır. Eserin diğer bir önemli noktası ise şudur; bu tarz eserler bir patronaj desteği ile yapılır ve bir haneden/aile büyüğüne ya da bir kilise büyüğüne ithaf edilir. Aristakes'in bu çalışmasında herhangi bir patronaj yoktur ve hiç kimseye övgüler düzmeden kendi görüşlerini yazmıştır ve gerektiği yerde kendileri de dâhil olmak üzere her kesimi eleştirmiştir.