Bir Amerikan Büyükelçisinin Sovyet Rusya Hatıraları

Moskova’da üç sene Kremlin’in karşısında oturdum. Amerikan Büyükelçiliği binasıyla, Sovyet iktidarının merkezi olan Kremlin sarayının kırmızı tuğladan örülmüş ve üzeri mazgallı duvarları arasında yalnız o geniş Mohovoya caddesi vardır. Böyle olduğu halde, o duvarlardan içeri vazife icabı yirmi kere girmiş değilimdir; Stalin’le uzunca bir görüşme için de yalnız dört kere girdim. Fakat Stalin’le bu dört uzunca görüşme ve toplantılardaki bir iki kısa karşılaşma yine de mühim bir şeydi. Çünkü Rusya’da bulunduğum süre zarfında Batı Devletleri mümessillerinden hiçbirine bu kadarı nasip olmamıştır. Son senelerde söylediklerini ve yaptıklarını dikkatle gözden geçirdikten sonra bir de kendisiyle böyle birkaç kere görüşmeye muvaffak olunca, hakikatteki Stalin’i masallardaki Stalin’den ayırmak pek âlâ kabildir. İşte ben de bu tecrübem sayesinde, Stalin hakkında, hayatının altmış dokuzuncu, iktidara geçişinin yirmi beşinci senesine rastlayan bir devrede bazı kanaatlere varmış bulunuyorum.