1856 Tarihli Bir Risale Işığında Tuna Nehri’nin Tarihi Coğrafyası ve Jeopolitiği

Mazide, halde ve atide doğduğu topraklardanKarodeniz’in batısına varanakadar geçtiği uzun ve geniş cağrofyadayaşamış, yaşayan ve yaşayacakalan toplumların kaderini Tuna Nehribelirlemektedir. Tuna’nın tarihi serüvenitetkik edildiğinde, nehrin kıyılarındaya da havzasında kurulan devletlerin,varlıklarını devam ettirmelerindeki enbüyük etkenin Tuna hakimiyeti ile paralelolduğu görülmektedir.Tuna’ya ya da başka akarsulara hakimalmak, herhangi bir karo parçasınıntasarrufunu elde bulundurmak ile aynımanayı taşımaz. Her şeyden önce siyasive iktisadi gücün göstergesi alanbir donanmanın varlığı şarttır. Bu donanmayınehirde yüzdürmek de nehregereken bakımın yapılması ile yakinenalakalıdır.Elinizdeki çalışma, Tuna Nehri kollarında ve boğazlarında yapılması gerekentemizlik, tamir, inşa vs. faaliyetlerininbir projesi niteliğindedir. 1856 yılınınyaz aylarında, Tuna Nehri havzasındaaraştırmalarda bulunan Tuna AvrupaKomisyonu üyeleri, nehrin genel durumuve yapılması gerekenleri not ederekbir risâle halinde Komisyon Meclisi’nesunmuşlardır.Tuna’nın Karadeniz ile buluştuğu Hızırilyas,Sünne ve Kili boğazlarının hakimiyetinin1829-1856 yılları arasındaRusya’da olması ve nehre gerekenehemmiyetin gösterilmemesi, 1856 ParisAntlaşması’yla yeniden boğazlaraegemen olan Osmanlı Devleti’nin işinihayli güçleştirmekte idi. Buna rağmendevlet, gerek harp gemilerinin gerekseticari araçların geçiş güzergahı olanTuna’yı her türlü tehlikeden arındırmakiçin gereken bütün çabayı göstereceklerinive taşımacılığa elverişli bir halegetireceklerini bildirmiştir. Çünkü Tunaher şeyden önce Osmanlı Rumelisi’ninkalesi konumunda idi.Tuna Nehri halkların, ırkların havzasıdır.Yukarıdan aşağıya doğru akarken, yalnızcabiriktirerek sürüklediği alüvyonlarıdeniz kıyısına taşımaz. O, denizedoğru yol alırken aynı zamanda tarihtenparçaları da kıyılarına taşırarak etrafadağıtır. Fakat bu tarihi parçalarınömrü, Tuna’nın azgın dalgalarını bütünheybetiyle gösterdiği ana kadardır.Mecrasından akan sulardan meydanagelen seller sonucunda, bu parçalartoprağa gömülmekte ve sakinleştiğindeyeni başlangıçlara merhaba demektedir.