Tercih Özgürlüğü

Milton Friedman 20. Yüzyıl’ın en etkili politik iktisat düşünürlerinden biridir. 1930’lardan 1970’lere kadar egemen iktisadî paradigma olan Keynesyen iktisatın hakimiyetine son veren ve klasik geleneğin izinde yeni makro iktisat okullarının yükselişine öncülük eden isim Friedman’dır. 1980’li yıllarda ABD’de Reagan, İngiltere’de Thatcher, Türkiye'de Özal liderliğinde yapılan ekonomik reformların ilham kaynağı ve fikri öncüsünün de Friedman olduğunu söylemek mümkündür. Milton Friedman ile –aynı zamanda entellektüel yoldaşı da olan– eşi Rose Friedman, birlikte kaleme aldıkları bu eserde devletçi-kumandacı zihniyete karşı serbest piyasacı argümanları ustalık ve incelikle ele alıyorlar. Bunu yaparken düzenlemelerin, kanunların, devlet personeli ve kurumlarının, dolayısıyla kamu harcamalarının artmasıyla özgürlüğün nasıl aşındığını ve refahın nasıl azaldığını açıklıyorlar. Bunun yanında devlet müdahalesinin iyi niyetle bile yapılsa nasıl da tam tersi istikamette sonuçlar ürettiğini gösteriyorlar. Bu menfî sonuçları telafi etmek için devletin daha fazla düzenleme, kanun, personel ve kuruma ihtiyaç duyduğunu; sonuçta hem refahın hem de büyüyen devlet karşısında özgürlüğün daha hızlı eridiğini gözler önüne seriyorlar. Dünyanın politik ve ekonomik açıdan en özgürlükçü ülkelerinden biri olarak görülen Amerika Birleşik Devletleri’nde devletçi-kumandacı bürokratik zihniyetin icraatlarına güçlü eleştiriler yönelten Friedmanlar tespit ettikleri ekonomik (ve aslında politik) sorunlara karşılık tedavi reçeteleri de sunuyorlar. Sosyal güvenlik sisteminden eğitime kadar birçok alanda kazılar yapıp tespit ettikleri sorunlara karşı çözüm önerilerini tartışıyorlar. Popülist hareketler ve devletçi-kumandacı yönelimler hemen her nesilde tekrar tekrar ortaya çıkabildiği ve buna karşı bilinçli ve tetikte olmak gerektiği için, Tercih Özgürlüğü çok uzun yıllar daha bir modern klasik olarak kalacaktır. “Milton Friedman hakikatleri tekrar gözler önüne seriyor ve izin verdiğimiz takdirde özgürlük ve bolluk içindeki bir toplumun nasıl işleyebileceğinden haberdar olmamızı sağlıyor. İşte bu yüzden iktisat alanında aldığı Nobel Ödülü’nü hak ediyor ve işte bu yüzden bu kitabı okumalısınız.” – Reader’s Digest “Muhteşem” – The Christian Science Monitor