Osmanlı İmalat Sektörü: Sanayi Devrimi Çağında

Sanayi devrimi sonrasında Avrupa fabrikalarında üretilen malların Osmanlı pazarlarına akın etmesiyle, Osmanlı zanaatlarının çöktüğü tezi, öteden beri sorgulanmayan ‘doğru’lar arasında yer alır. Bu tezin en büyük dayanağını tekstil üretimi oluşturur. Donald Quataert, 19. yüzyıl başından I. Dünya Savaşı’na kadar uzanan dönemdeki Osmanlı tekstil imalatı üzerinde yoğunlaşan bu araştırmasıyla, sözkonusu dönemde Osmanlı imalatçılığının büyük bir canlılık gösterdiğini ve geliştiğini ortaya koyuyor. Osmanlı, Avrupa ve Amerika arşivlerinden elde ettiği zengin verilerle, yazar, küçük imalathane ve evlerdeki imalatın önemini gösteriyor. Bu kitapta, iktisat tarihinde bugüne kadar yapılageldiği gibi, Osmanlı İmparatorluğu’nda sanayileşmenin nasıl bir türlü başarılamadığı, Osmanlı imalatçılarının yeni koşullar karşısındaki çaresizliği anlatılmıyor. Tersine, Osmanlı imalatçılarının değişen koşullara nasıl ayak uydurdukları, Avrupalılarla rekabette ve imalat faaliyetlerinde yaratıcı yöntemler geliştirdikleri, iç pazarları kapma mücadeleleri, vb. gözler önüne seriliyor. Dolayısıyla, bu kitapta çizilen tabloda, Osmanlı coğrafyasında yaşayanlar, yeniliklere uyum sağlamasını bilen, aktif, yaratıcı insanlar olarak beliriyor, Quataert, Ortadoğu çalışmalarındaki egemen yaklaşımları ve sorgulanmayan varsayımları tartışmaya açıp eleştirerek, zihinlerimizdeki toplum ve tarihle ilgili kalıpları kırıyor, düne (ve bugüne) yeni bir gözle bakmamızı sağlıyor.