Orhan Veli Şiirinde Özne ve Varoluş

Orhan Veli Kanık; Cumhuriyet sonrası Türk Edebiyatı’na modernist bir açılım getirmiştir. Geleneksel şiir algısını yıktığı bilinen şairin, özne ve varoluş sorunsalını anlamak için şiirlerine felsefi yaklaşım ve psikanalitik çözümleme yöntemiyle bakılmıştır. Giriş bölümünde hayatı, sanat anlayışı ve eserleri hakkında bir önbilgi verildikten sonra birinci bölümde şiirlerindeki metafor kullanımı üzerinden yapılacak psikanalitik incelemenin sınırları çizilmiştir. Özne kuruluşunda yaşanan varoluşsal sorunsalların tespit edilebilmesi için şiirsel söylem ifadesinin sınırları ikinci bölümde çizilmiştir. Orhan Veli şiirinin toplumsal zeminde bireye bakışını anlayabilmek için ikinci bölümde aidiyet ve emek kavramları kullanılarak Marksist eleştiri yaklaşımı esas alınmıştır. Şiirlerde bulunan sınıfsal yaklaşımlar, sınıflar arası mücadeleler, ücretli emek ve mülkiyete bakış, emeğe yabancılaşma ele alınmıştır. Beşinci bölümde Freud’un yol göstericiliğinde, şiirlerin bir rüya metni gibi ele alınmasıyla bilinçaltının şiirlere etkisi incelenmiştir. Şairin duygu durumlarının altında yatan sebepler metaforlar üzerinden bulunmaya, varoluşsal sancılarının temeline inilmeye çalışılmıştır. Altıncı bölümde ise Lacan’ın bilinçdışında yer alan evreler ve metaforların Orhan Veli şiirindeki yansımalarına bakılmıştır. Özellikle (Lacan’ın tabiriyle) bildiği varsayılan özne, ayna evresi, babanın adı, arzu nesnelerinin şiirlerde metaforik bir söylemle kullanılmış olması çalışmayı sonuca vardırmış; bireyin özne ve varoluş sorunsallarının felsefî ve psikolojik temelleri belirlenmiştir.