İngilizlerin Gözünde Türkiye 1776-1923

Türk tarihinin son iki yüzyılında kilit rol oynayan İngiltere’de kamuoyunun –ve dola­yısıyla İngiliz politikasının– şekillenmesine katkıda bulunan simaların en dikkate de­ğerlerinden beşi İngilizlerin Gözünde Türkiye, 1776-1923’ün konusudur: Tarihçi Edward Gibbon, şair Lord Byron, başbakan Benjamin Disraeli, romancı John Buchan ve son olarak da tarihçi Arnold Toynbee. Özellikle Gibbon, Byron ve Toynbee’nin İngiltere’de­ki Türk imajı üzerindeki etkilerinin bugün hâlâ sürdüğü güvenle söylenebilir. Anılan isimlerin ortak noktasının Türk hayranlığı olması, özellikle ikisinin söz konusu dönemde İngiltere’de hâkim olan Türk düşmanı siyasete alet olduğu göz önün­de bulundurulduğunda okuru şaşırtacaktır. Byron Yunan bağımsızlık mücadelesinin sembolü haline gelirken Toynbee de I. Dünya Savaşı sırasında yürüttüğü propaganda faaliyetiyle Türk imajına etkileri hâlâ süren kalıcı bir zarar vermiştir. Ancak çoğu fii­len Türkiye’de bulunmuş olan bu isimler, Türkleri tanıdıkça onları sevmiş ve saymış, hatta Toynbee sonraları şöhretiyle kariyerini tehlikeye atmak pahasına Türkleri savu­narak önceki propaganda yazılarıyla arasına mesafe koymuştur. Ele alınan beş simanın hayat hikâyesi, Türklerle olan münasebetleri ve Türklere dair kendi görüşleriyle şekillenmesinde rol oynadıkları Türk imajı arasındaki tezat, Türk okuruna zevkle okuyacağı son derece ilginç bir entelektüel macera sunmaktadır