Evliya Çelebi Sosyolojisi

Seyahatnâmeler, hususiyetle tarih, sosyoloji, siyaset bilimi, etnoloji, coğrafya gibi bilimler alanındaki araştırmalar için paha biçilmez hazinelerdir. İşte elinizdeki çalışma, böylesine kıymetli hazineler arasında belki de en üst sıralarda yer alan on yedinci yüzyılın büyük İslam entelektüeli ve gezgini Evliya Çelebi’nin Seyahatnâme’si üzerine bir çalışmadır. Hep seyahatler yapmayı arzu eden ve bu arzusunu rüyasına taşıyıp rüyasında Hz. Peygamber’e “Şefaat ya Rasulallah!” diyeceğine “Seyahat ya Rasulallah!” diyerek gezi macerasını başlatan Osmanlı seyyahı Evliya Çelebi, gezmekle yetinmez, gezip gördüklerini başka insanlarla ve gelecek kuşaklarla paylaşmak ister ve bu nedenle yazar ve anlatır. Seyahat etmek ve gezilerini kitaplaştırmak, belki de onun en önemli özelliği ve zevkidir. Gezilerinin en güzel ve en anlamlı ürünü olarak da Seyahatnâme gibi boşluğu başka bir şeyle doldurulamayacak şahane bir eseri bize bırakır. Evliya Çelebi, kendi isimlendirmesiyle Evliyayı Bîriyâ, eserini çok canlı bir dille kaleme alır; öyle ki insan, bu eseri okuduğunda onun gezip gördüğü yerleri âdeta tek tek görür, teneffüs eder, kelimenin tam anlamıyla yaşar.