Yer Altından Notlar

Yeraltından Notlar Dostoyevski’nin yeteneğinin sonunda olgunlaştığı o büyük dönemin girişidir ve onunla birlikte yeni bir sanatsal düzeye ulaştığına şüphe yoktur. İlk kez, tümüyle radikal ideoloji çerçevesinde şekillenen bir eylemi harekete geçirir; metnin her özelliği belli fikirlerin kişisel davranıştaki sonuçlarını ortaya çıkarmaya yarar ve Dostoyevski’nin yarattığı dünya bütünüyle bu amacın bir işlevi olarak kavranır. Psikoloji artık kesin olarak ideolojiye tâbi olmuştur; Ezilenler ve Aşağılananlar’daki gibi, yapının ahlaki-psikolojik öğeleri ile ideolojik öğeleri arasında rahatsız edici bir çekişme yoktur artık.Dostoyevski’nin kendi bakış açısını yakalamak, bu bakış açısı ne kadar değiştiyse o kadar yakalamak istiyorsak, o zaman kitabı ilk başta anlamı neyse öyle anlamalıyız – öncelikle, parlak bir Swift hicvi bu, kavrayışının hassaslığı ve bunun icrasının kısalığı dikkat çekici; ikincisi, Avrupa görgü kuralına göre yaşamaya çalışan bir temsili Rus kişiliğinin ikilemlerini dramatikleştiriyor. Bölümler arasında gevşek bir anlatı bağı var, ama roman her şeyin ötesinde Rus entelijensiyasının simgesel bir tarihinin iki bölümünü tasvir eden bir tablo.