Üzeyir Lokman Çaycı'nın yazdığı "Değirmen" adlı kitap, bir çocuk ve bir yaşlı adamın öyküsünü anlatmaktadır. Kitap, savaşın hüküm sürdüğü yıllarda geçmektedir.
Hikayenin baş karakteri 12 yaşındaki Ali, babasının ölümünden sonra amcası ve yenge tarafından büyütülmektedir. Ali, hayatını sürdürebilmek için bir kilisede çalışmakta ve yaşlı bir adam olan Nineci ile dostluk kurar.
Nineci, gençliğinde bir değirmen sahibi olmak istemiştir ancak savaş yüzünden planları suya düşmüştür. Daha sonra Nineci, Ali'ye değirmen yapmayı öğretmeye karar verir ve beraber çalışmaya başlarlar.
Ancak savaş bütün şiddetiyle devam etmektedir ve bir gün Alman askerler köye gelir. Nineci, Ali'yi korumak için onun yerine kendini feda eder ve askerler tarafından infaz edilir.
Kitap, insanın hayalleri ve umutlarıyla ne kadar büyük şeyler başarabileceğini anlatan bir hikayedir. Aynı zamanda savaşın vahşetinin de altını çizmektedir.